Oxunabilirlik düsturlarının çatışmazlıqları

Mətnlərin mürəkkəbliyini ölçmək üçün oxunabilirlik düsturları nə qədər faydalı və obyektiv olsa da, onların çatışmayan cəhətləri də vardır. Bu düsturların çatışmazlıqları bir sıra araşdırıcıların müzakirə və mübahisə mövzusu olmuşdur. Oxunabilirlik düsturlarının müəyyən olunmuş bəzi başlıca çatışmazlıqları bunlardır:

1. Onlar konseptual mürəkkəbliyi ölçə bilmir: heç bir düstur qiymətləndirilən sənədin məzmununu nəzərə almır. Məsələn, bəzi düsturların nəticələrinə görə Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsinin oxunabilirliyi 5-ci sinif səviyyəsindədir.
2. Onlar ifadənin anlaşılmaz olmasını yoxlaya bilmir: əgər mətndəki sözlərin yeri dəyişdirilərək mətn şifrlənibsə, oxunabilirlik balı eyni qalır; məsələn, “Ayselin çoxlu şəkilli kitabları var” ifadəsi ilə “çoxlu şəkilli Ayselin var kitabları” ifadəsi tamamilə eyni qiymətə malikdir. Aydındır ki, ikinci cümlə mənasızdır, ancaq oxunabilirlik düsturları bunu aşakarlaya bilmir.
3. Eyni bir mətn üçün oxunabilirlik düsturlarının nəticələrində uyğunsuzluq olur: məsələn, Fleş-Kinsayd düsturunun 16.7 balla qiymətləndirdiyi mətn üçün Qanninq indeksi 22.6, SMOG qiyməti isə 18.5 ola bilir. Bu fərqin səbəbi ayrı-ayrı düsturların fərqli dəyişənlərdən və fərqli qiymətləndirmə meyarlarından istifadə etməsidir.
4. Onlar bütün oxucuları eyni hesab edir: oxunabilirlik düsturları oxucuların xüsusiyyətləri arasında heç bir fərq qoymur. Yəni onlar oxucuların müxtəlif məqsədli olmalarını, onların yetkinlik səviyyələrini və bacarıqlarını nəzərə almır.

Oxunabilirlik düsturları bütün çatışmazlıqlarına baxmayaraq çox faydalıdır və bu gün çox geniş istifadə olunur (sadəcə, hər bir düstur mətnin müəyyən özəlliyini nəzərə aldığından digər düsturlarla əlaqəli tətbiq olunmalıdır). Məsələn, ABŞ-da bu düsturların köməyi ilə dərsliklərin mürəkkəblik indeksləri müəyyən olunmuşdur ki, bu da müəllimlərə öz şagirdləri üçün münasib dərsliklər seçməyə imkan verir. Eləcə də başqa kitabların oxunabilirlik dərəcəsi hesablanmış və bu məlumatlar kitabxanaçılara verilmişdir ki, onlar da oxucularına uyğun kitablar seçməkdə məsləhət verə bilsinlər.
ABŞ-da əlyazmaların qiymətləndirilməsi üçün də bu düsturlardan istifadə olunur və həddən artıq mürəkkəb əlyazmalar müəlliflərə qaytarılır. Oxunabilirlik düsturları təlimatların mürəkkəbliyini qiymətləndirmək üçün də tətbiq olunur.